Eenzaamheid kent uiteenlopende oorzaken en gevolgen. Op deze pagina zetten we ze kort en bondig op een rijtje.
Oorzaken van eenzaamheid
Eenzaamheid kan ontstaan als door een persoonlijke of externe omstandigheid het sociaal netwerk verandert of een naaste gemist wordt.
Ingrijpende verandering
Sociale relaties kunnen verloren gaan door ingrijpende veranderingen in de persoonlijke omstandigheden. Denk aan veranderingen als overlijden van een dierbare, ziekte, echtscheiding, verlies van werk en inkomen en verhuizingen.
Maatschappij
De oorzaak kan ook gelegen zijn in de maatschappij: het verminderen van de rol en betekenis van traditionele sociale verbanden zoals kerk- en buurtgemeenschappen.
Persoonlijke eigenschappen
Daarnaast kunnen persoonlijke eigenschappen leiden tot gevoelens van eenzaamheid. Zoals een gering gevoel van eigenwaarde, verlegenheid, angst voor afwijzing of intimiteit en onzekerheid over uiterlijk.
Onrealistische verwachtingen
Een geheel andere oorzaak van eenzaamheid ligt in onrealistisch hoge verwachtingen van sociale relaties. Mensen vergelijken hun eigen situatie vaak (onbewust) met die van anderen. Wie bijvoorbeeld een sterke wens heeft tot veel goede relaties, voelt zich eerder eenzaam dan wie gesteld is op zijn privacy.
Gevolgen van eenzaamheid
De invloed van eenzaamheid is groot. Zeker als het langdurig aanhoudt, leidt eenzaamheid tot gezondheidsrisico’s, minder meedoen in de samenleving en een gevoel dat welzijn of geluk tekortschiet. Eenzaamheid verhoogt zelfs de kans op voortijdig overlijden. Er kan een vicieuze cirkel ontstaan waarbij gevolgen de eenzaamheid versterken.
Gezondheidsrisico’s
Onderzoek toont aan dat eenzaamheid fysieke uitwerking heeft: eenzaamheid kan, net als stress, een negatieve invloed hebben op het immuunsysteem. Met een lage weerstand ben je vatbaarder voor infecties. Ook kan eenzaamheid leiden tot depressie en een verhoogd risico op hartziekten en de ziekte van Alzheimer. Daarnaast kan eenzaamheid een oorzaak zijn van ongezond gedrag: weinig bewegen, minder gezond eten en meer gebruik van verslavende middelen. Met als gevolg een groter risico op overgewicht, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten.
Bedreigt kwaliteit van leven
Mensen zijn sociale wezens. Zij hebben elkaar praktisch en emotioneel nodig. Om steun te bieden als het even wat minder gaat, om gevoelens te delen, om inhoudelijke gesprekken te voeren. Eenzaamheid geeft een gevoel van leegte en algemene ontevredenheid over het leven. Het gevaar bestaat dat een negatieve spiraal ontstaat doordat je minder goed voor jezelf zorgt.
Minder meedoen in de samenleving
Eenzaamheid kan ertoe leiden dat mensen zich terugtrekken. Omdat ze weinig sociale contacten hebben of denken dat anderen hen niet leuk vinden. Of ze weten niet wie ze kunnen vragen om samen iets te ondernemen. Misschien hebben ze door eenzaamheidsgevoelens simpelweg geen zin om de deur uit te gaan.
Hoger risico op voortijdig overlijden
Eenzaamheid verhoogt de kans op voortijdig overlijden. In onderzoek onder 55+’ers bleken de deelnemers met de hoogste score op eenzaamheid ook meer kans te hebben om te overlijden dan degenen die het laagst scoren op eenzaamheid. In diverse onderzoeken zijn verbanden gevonden tussen eenzaamheid en zelfmoordgedachten.
